W listopadzie 2023 r. Ministerstwo Cyfryzacji („MC”) wprowadziło powszechną usługę – ZASTRZEŻ PESEL. Ustawodawca zdecydował się na utworzenie rejestru zastrzeżeń PESEL, w celu wprowadzenia odpowiedniego instrumentu, który będzie zapobiegał wzrastającej ilości nadużyć, polegających na zaciąganiu na podstawie skradzionych danych zobowiązań finansowych (np. kredyty, pożyczki). Zgodnie z informacjami opublikowanymi na stronie MC, usługa cieszy się sporym zainteresowaniem, ponieważ aż 4 miliony osób zastrzegło swój numer PESEL[1]. Zastrzeżenie numeru PESEL jest bezpłatne i dobrowolne. Dokonać zastrzeżenia numeru PESEL można w aplikacji mObywatel, na stronie gov.pl lub w urzędzie. Co istotne, w każdej chwili można cofnąć dokonane zastrzeżenie.

Jakie zmiany od 1 czerwca 2024 r.?

Od 1 czerwca 2024 r. wszystkie instytucje finansowe mają obowiązek sprawdzania rejestru zastrzeżeń numer PESEL np. przed udzieleniem kredytu, pożyczki, utworzeniem nowego rachunku bankowego, czy wypłatą w placówce bankowej kwoty powyżej trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodać należy, że notariusze również zostali objęci obowiązkiem weryfikacji czy osoby, które biorą udział w czynności mają zastrzeżony numer PESEL.

Zgodnie z art. 85a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie[2]:

„§ 1. Notariusz odmawia dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest:

1. nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich,
2. sporządzenie pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich

– jeżeli stroną lub mocodawcą jest osoba fizyczna, której numer PESEL jest zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL albo w przypadku niedostępności systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest rejestr zastrzeżeń numerów PESEL, o której mowa w art. 23c ust. 5 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności.

§ 2. Notariusz przed dokonaniem czynności notarialnej innej niż wskazana w § 1 może zweryfikować w sposób, o którym mowa w art. 23j lub art. 23m ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, czy numer PESEL jest zastrzeżony, i odmówić dokonania tej czynności, jeżeli numer PESEL co najmniej jednej z osób biorących udział w tej czynności jest zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL”.

Pamiętać zatem należy, że przed skorzystaniem z produktów i usług bankowych oraz przed udziałem w czynnościach notarialnych należy cofnąć zastrzeżenie swojego numeru PESEL. Warto również zaznaczyć, że obowiązujące od 1 czerwca przepisy, wymagają od dostawców usług telekomunikacyjnych, dokonania weryfikacji przed wydaniem kopii karty sim, rejestru zastrzeżeń numerów PESEL.

Cofnięcie zastrzeżenia

Cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL może zostać dokonane na dwa sposoby:

• bezterminowo;
• z automatyczną datą ponownego zastrzeżenia.

Warto zaznaczyć, że po cofnięciu zastrzeżenia numeru PESEL musi minąć 30 min, aby można było ponownie zastrzec swój numer PESEL.

Kiedy Twój PESEL zostanie automatycznie zastrzeżony?

Numer PESEL zostanie automatycznie zastrzeżony w przypadku utraty dowodu osobistego w sposób określony w art. 47 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych[3] lub zgłoszenia podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych w sposób, o którym mowa w art. 48a tej ustawy[4].

Nowe obowiązki dla banków w weryfikacji PESEL – skuteczny krok w walce z wyłudzeniami kredytów?

Nałożenie na banki i instytucje kredytowe obowiązku dokonania weryfikacji w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL to krok w dobrym kierunku. Wyłudzenia kredytów są niestety powszechnym zjawiskiem. Jak wynika z Raportu o dokumentach infoDOK – I kwartał 2024, w pierwszym kwartale 2024 r. odnotowano rekordowo wysoką liczbę prób wyłudzeń kredytów – 3068. Z kolei łączna kwota prób wyłudzeń kredytów w I kwartale 2024 r. wyniosła 82,9 mln zł.[5]

Zdaniem ekspertów Kancelarii Jabłoński Koźmiński i Wspólnicy czas pokaże, czy wprowadzone zmiany faktycznie ograniczą ilość dokonanych wyłudzeń kredytów oraz przyczynią się do zmniejszenia liczby dokonywanych prób wyłudzeń kredytów. Niemniej jednak przyjęte w przepisach rozwiązania, gwarantują większy poziom bezpieczeństwa – względem dotychczasowego status quo, chroniąc osoby prywatne przed negatywnymi konsekwencjami finansowymi związanymi z kradzieżą tożsamości. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości dotyczących omawianego zagadnienia zapraszamy do kontaktu.

[1] Dz. U. z 2022 r. poz. 1799 z późn. zm.

[2] https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/4-miliony-polek-i-polakow-zastrzeglo-swoj-pesel

[3] Art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych: Posiadacz dowodu osobistego, którego dowód został utracony lub uszkodzony, zgłasza ten fakt niezwłocznie osobiście w organie dowolnej gminy, a posiadacz dowodu osobistego przebywający poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – dowolnemu konsulowi Rzeczypospolitej Polskiej, na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem

[4] Art. 48a ust.1 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych: Posiadacz dowodu osobistego, w przypadku podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania jego danych osobowych, może zgłosić osobiście ten fakt organowi dowolnej gminy w celu unieważnienia posiadanego dowodu osobistego

[5] Raport o dokumentach infoDOK – I kwartał 2024, str. 8, (dostęp online: 03.07.2024 r.) https://dokumentyzastrzezone.pl/wp-content/uploads/2024/04/infodok-2024.01-03-wydanie-57-sklad-240419-gk04.pdf