Sztuka konsensusu, czyli mediacje od A do Z: Kto może zostać mediatorem?

Patrycja Rejnowicz-Janowska
20.12.2024

W Polsce zawód mediatora nie został uregulowany. Niemniej przepisy prawa przewidują pewne minimalne wymogi dla osób chcących zostać mediatorem. I tak zgodnie z art. 1832 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako ,,KPC”) mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych i korzystająca w pełni z praw publicznych. Najprościej rzecz ujmując, oznacza to, że mediatorem może zostać osoba, która ukończyła 18 lat (wyłączając sędziego w stanie czynnym).

Nieco inne wymagania stawiane są wobec tzw. „stałego mediatora”. Osoba chcąca zostać stałym mediatorem (mediatorem wpisanym na listę stałych mediatorów prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego) musi spełniać wymagania określone w art. 1832 § 1 i 2 KPC, mieć ukończone 26 lat, znać język polski, nie być prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo (lub umyślne przestępstwo skarbowe) oraz posiadać wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji.

Jakie aspekty należy uwzględnić przy wyborze mediatora?

Jak już wcześniej wskazano, zasadniczo każda osoba może być mediatorem. Jak więc wybrać tego odpowiedniego?

Wybór mediatora to pierwsza decyzja w ramach postępowania mediacyjnego, która ma niebagatelny wpływ na sam jego przebieg. Dotyczy to zarówno mediacji umownej, jak i sądowej. W przypadku tej drugiej, jeżeli strony nie zdołają wspólnie wybrać mediatora, wówczas wskaże go sąd.

Tak jak w każdym zawodzie, tak i w przypadku mediatorów istotne są kwalifikacje i doświadczenie. Dlatego też przy wyborze mediatora warto zwrócić się do niego z prośbą o przedstawienie doświadczenia oraz posiadanych kwalifikacji, ewentualnie zapoznać się z listami prywatnych ośrodków mediacyjnych, z których niejednokrotnie można dowiedzieć się czegoś więcej na temat danego mediatora.

Ważnym aspektem, na który należy zwrócić uwagę przy wyborze mediatora jest też posiadana przezeń wiedza psychologiczna, szczególnie w kontekście efektywnej komunikacji, a także teorii konfliktu. Należy pamiętać, że głównym zadaniem mediatora w trakcie mediacji jest skuteczne prowadzenie procesu komunikacyjnego pomiędzy stronami. Jeśli dana osoba nie posiada wiedzy (choćby podstawowej) z tej dziedziny i opiera się wyłącznie na swojej intuicji i doświadczeniu życiowym, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie będzie ona właściwym kandydatem do poprowadzenia mediacji.

Zadania mediatora w mediacji

Mediator pełni w mediacji rolę strażnika prawa (czuwa nad prawidłowym i zgodnym z przepisami prawa przebiegiem mediacji) oraz pośrednika w komunikacji pomiędzy stronami. Jest również odpowiedzialny za wszystkie techniczne kwestie związane z przeprowadzeniem mediacji, np. kontakt ze stronami czy przygotowanie pomieszczenia, w którym odbędzie się mediacja.

Mediator, jako strażnik prawa, powinien dbać o to, żeby podczas samej sesji mediacyjnej i poza nią strony: (i) były traktowane w równy sposób, np. mając tyle samo czasu na wypowiedź, (ii) przestrzegały zasad, na które się umówiono, np. nieprzerywanie wypowiedzi, traktowanie siebie nawzajem z szacunkiem, (iii) czuły się komfortowo, w szczególności, aby żadna z nich nie czuła presji dotyczącej np. zawarcia ugody.

Głównym zadaniem mediatora jest jednak wspomaganie stron w rozmowach ugodowych. W tym celu, mediator może posługiwać się różnymi metodami, m. in. parafrazą czy podsumowaniami. Kluczowym aspektem podczas mediacji jest zadawanie pytań, również przez mediatora. Pozwalają one na zrozumienie rzeczywistych interesów stron.

Mediator może też sporządzić ugodę. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji, w której mediatorem jest osoba nieposiadająca wykształcenia prawniczego, a więc np. nauczyciel, psycholog, warto rozważyć zwrócenie się do prawnika z prośbą o pomoc w przygotowaniu ugody tudzież skonsultowanie z nim skonstruowanego już projektu ugody.

Autorzy

Patrycja Rejnowicz-Janowska
Adwokat, Senior Associate+48 22 416 60 04patrycja.rejnowicz-janowska@jklaw.pl
Patryk Grochowski
Associate+48 22 416 60 04patryk.grochowski@jklaw.plAssociate

Zobacz inne wpisy