W dniu 21.03.2024 r. do sekretariatu Marszałka Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o ograniczeniu handlu w niedzielę i święta oraz w niektóre inne dni oraz ustawy Kodeks pracy, autorstwa posłów Polski 2050-Trzeciej Drogi (dalej jako „Projekt nowelizacji”). Niniejszy projekt ma na celu zmianę przepisów w zakresie prowadzenia handlu i czynności związanych z handlem w niedzielę. Obecnie, stan prawny w tym zakresie reguluje ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 449) (dalej jako „Ustawa o ograniczeniu handlu”).

Postulowana jest w Projekcie nowelizacji zmiana art. 7 Ustawy o ograniczeniu handlu, wprowadzająca wyłączenie od zakazu handlu w niedzielę w każdą pierwszą i trzecią niedzielę miesiąca. Projekt nowelizacji zakłada również wprowadzenie takiego wyjątku w przypadku trzech pierwszych niedziel grudnia, chyba że któraś z nich ma przypaść na 24 grudnia, tj.  wigilię Bożego Narodzenia. Zakaz handlu ma również nie obowiązywać w ostatnią niedzielę przed świętami Wielkiej Nocy (a więc w tzw. Niedzielę Palmową), a jeśli będzie to pierwsza albo trzecia niedziela w miesiącu, zakaz ma nie obowiązywać także w niedzielę poprzedzającą pierwszą albo trzecią niedzielę tego miesiąca.

Projekt nowelizacji przewiduje dodanie do Ustawy o ograniczeniu handlu art. 7a ust. 1, zgodnie z którym pracownikowi wykonującemu pracę w niedzielę, z wyjątkiem pracy w placówkach handlowych, miejscach i okresie, o których mowa w art. 6 (dalej jako „Pracownik”), przysługiwać ma wynagrodzenie w podwójnej wysokości za ten dzień.

Dodatkowo, pracodawca ma być zobowiązany do zapewnienia Pracownikowi innego dnia wolnego od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Zgodnie art. 7a ust. 2 Projektu Nowelizacji, jeżeli wykorzystanie przez Pracownika dnia wolnego w okresie, o którym mowa, nie będzie możliwe, pracodawca będzie zobowiązany do zapewnienia Pracownikowi dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego. Art. 7a ust. 3 Projektu Nowelizacji wprowadza kolejny obowiązek dla pracodawcy, tj. obowiązek zapewnienia Pracownikowi co najmniej dwóch niedziel wolnych od pracy w miesiącu kalendarzowym.  

Projekt nowelizacji zakłada również dodanie do art. 151¹¹ Kodeksu pracy nowego § 5, który wyłącza stosowanie przepisów w zakresie uprawnień związanych z pracą w niedzielę z art. 151¹¹ § 1-4 Kodeksu pracy do Pracowników, o których mowa w art. 7a Ustawy o ograniczeniu handlu.

Uzasadnienie Projektu nowelizacji

Posłowie, którzy przedstawili Projekt nowelizacji są zdania, że proponowane zmiany przepisów mają charakter kompromisowy. W uzasadnieniu Projektu nowelizacji wskazane zostało, że wejście w życie Ustawy o ograniczeniu handlu nie spełniło części celów, dla jakich ją przyjęto.

Po pierwsze, posłowie wskazują na brak spełnienia przez wprowadzenie Ustawy o ograniczeniu handlu zakładanego celu, w postaci wsparcia małych, lokalnych sklepów w ich konkurencji z wielkimi sieciami handlowymi, na co ma ich zdaniem wskazywać rozkwit wielkich sieci handlowych (w tym zwłaszcza tzw. sieci dyskontowych) przy jednoczesnym zmniejszeniu ogólnej liczby placówek handlowych, na co wpłynęło w znacznej mierze zmniejszenie ilości małych, lokalnych sklepów.

Po drugie, projektodawcy wskazują, że opinia Polaków na temat zakazu handlu w niedzielę jest podzielona. Z badań ankietowych z lutego br. wynika bowiem, że zniesienie zakazu popiera 46% ankietowanych, zaś jego utrzymanie – 44%.

W konsekwencji, projektodawcy są zdania, że zgoda na częściowe niedzielne otwarcie sklepów, wraz z wyższymi wynagrodzeniami dla pracowników, pozwolą pogodzić interesy klientów chcących robić zakupy oraz pracowników. Kolejnym argumentem jest to, że z możliwości pracy w niedzielę korzystają też osoby, które ze względu m.in. na naukę nie mogą pracować w inne dni tygodnia – np. studenci chcący choćby częściowo pokryć koszt życia w mieście akademickim.

Stosunek „praktyków” do Projektu nowelizacji

Polska Izba Handlu (PIH) ma negatywny stosunek do Projektu nowelizacji. Maciej Ptaszyński, prezes PIH, twierdzi, że na ogół mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa akceptują obecny stan prawny, gdyż jest on dla nich korzystny. Prezes PIH wskazuje, że ww. przedsiębiorstwa wydały setki milionów złotych na kampanie marketingowe, które miały zachęcić konsumentów do przeniesienia niedzielnych zakupów na piątki i soboty. M. Ptaszyński stwierdził również, że obecny katalog wyłączeń z zakazu handlu w niedziele, obecnych w Ustawie o ograniczeniu handlu, jest wystarczający, bowiem zezwala m.in. na to, aby właściciele małych sklepów osobiście prowadzili sprzedaż w niedzielę.

Innego zdania jest Związek Zawodowy Związkowa Alternatywa. Przewodniczący związku, Piotr Szumlewicz twierdzi, że obecny zakaz handlu w niedzielę stanowi całkowitą fikcję, gdyż otwartych w niedzielę jest de facto ok. 60% sklepów. Zdaniem P. Szumlewicza, Projekt nowelizacji to krok w dobrą stronę, ale zarzuca mu szereg niekonsekwencji. Stwierdził m.in., że Projekt nowelizacji pomija inne niż handel branże, dla których powinny zostać zastosowane analogiczne rozwiązania.

Zespół Kancelarii Jabłoński Koźmiński i Wspólnicy będzie na bieżąco monitorował i informował o istotnych zmianach dotyczących Ustawy o ograniczeniu handlu. W razie jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.