Dnia 21 sierpnia 2023 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzone, rozdziałem 6a, do ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie[1] przepisy regulują utworzenie publicznej bazy danych – „Sportowe talenty”.

Nowe regulacje przewidują gromadzenie danych osobowych wszystkich uczniów, w tym danych wrażliwych, obejmujących szeroki zakres informacji, tj. imię, nazwisko, nr PESEL (a w przypadku ucznia nieposiadającego numeru PESEL – imię nazwisko, datę urodzenia, serię i nr paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość), a także rok urodzenia, wiek, płeć, masę ciała, wzrost, wynik testów sprawnościowych i datę ich przeprowadzenia; typ szkoły, nazwę i adres siedziby szkoły, do której uczeń uczęszcza lub uczęszczał; klasę i oddział, do których uczeń uczęszcza lub uczęszczał; gminę, powiat i województwo, na obszarze których uczeń uzyskał wynik z testów sprawnościowych.

Skargi w sprawie ewidencji Sportowe talenty

W związku z napływającymi skargami kierowanymi do RPO w sprawie ewidencji „Sportowe talenty”, RPO skierował pismo do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie wątpliwości związanych z nowo powstałą ewidencją.

RPO wskazał, że:

(…) pojawiły się wątpliwości co do sposobu zapewnienia właściwej ochrony danych osobowych przetwarzanych w tej ewidencji, a także celowości i proporcjonalności niektórych przyjętych unormowań – z punktu widzenia poszanowania prawa do prywatności i ochrony danych osobowych gwarantowanych w Konstytucji RP oraz przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE[2] [wyróżnienie własne].

Zastrzeżenia RPO w głównej mierze dotyczyły: (i) zbyt obszernego zakresu danych, w tym danych identyfikujących, a także danych wrażliwych gromadzonych w jednym miejscu; (ii) wysokiego ryzyka naruszenia bezpieczeństwa danych osobowych dzieci z uwagi na nieokreślony krąg podmiotów, którym udostępnia się dane z ewidencji talentów sportowych, a także ze względu na okoliczność, że dane w pełnym zakresie przetwarzane mają być przez każdą szkołę; (iii) ewentualnego naruszenia bezpieczeństwa danych, które mogą skutkować wkroczeniem w sferę życia prywatnego uczniów; (iv) konieczności tworzenia ewidencji we wskazanych przez ustawodawcę celach; (v) proporcjonalności przyjętego rozwiązania, które przewiduję gromadzenie danych przez władze publiczne, które następnie mają posłużyć selekcji uczniów pod kątem ich sprawności fizycznej i przydatności do uprawniania sportów; (vi) procesu ustawodawczego przeprowadzania zmian w ustawie o sporcie.

Stanowisko Prezesa Ochrony Danych Osobowych

Swoje stanowisko w nawiązaniu do pisma RPO zajął Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Jak czytamy w piśmie PUODO:

Organ nadzorczy nie został jednak zaangażowany w proces legislacyjny dotyczący poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym, zakończonego wprowadzeniem do porządku prawnego przepisów Ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1718). Projektodawca nie przedłożył organowi nadzorczemu przedmiotowego projektu ustawy do zaopiniowania na etapie prac legislacyjnych, chociaż projekt dotyczył przetwarzania danych osobowych i to przetwarzania na dużą skalę. Należy pamiętać, że organ nadzorczy nie posiada inicjatywy ustawodawczej, a jego ekspercka rola w rekomendowaniu rozwiązań uwzględniających europejskie przepisy o ochronie danych osobowych przy budowaniu określonych norm prawnych może być tylko wówczas realizowana, jeśli nie będzie pomijany w procesie ich tworzenia. Stosowanie w praktyce przepisów budzących wątpliwości z punktów widzenia prawa ochrony danych będzie natomiast przedmiotem postępowań kontrolnych i administracyjnych, prowadzonych wskutek złożonych skarg lub wskutek autonomicznej decyzji organu nadzorczego.[3] [wyróżnienie własne].

Krytyczne głosy ekspertów

Eksperci alarmują, że nowe przepisy tworzą realne problemy prawne. Profesor G. Sibiga zidentyfikował następujące problemy związane z wprowadzonymi regulacjami:

• wątpliwe cele przetwarzania danych, związane ze stworzonym obowiązkiem prawnym, który ogranicza autonomię informacyjną jednostek – (przetwarzanie danych bez zgody rodziców oraz bez możliwości skutecznego sprzeciwu i skorzystania z prawa do bycia zapomnianym);
• zagrożenia związane z fikcją anonimowości danych dzieci, w szczególności w przypadku niewielkich gmin, w których działa jedna szkoła. Dane dzieci w niewielkich miejscowościach pozwolą na identyfikację dziecka;
• nieprzeprowadzenie dla projektu legislacyjnej oceny skutków dla ochrony danych osobowych, którą przewiduje art. 35 ust.10 RODO;
• w przyszłości stworzona baza ewidencyjna może zostać wykorzystana do innych celów – np. rekrutacji do wojska.

Podsumowanie

Zdaniem ekspertów Kancelarii, zaproponowane w ustawie rozwiązania budzą uzasadnione obiekcje w zakresie zapewnienia właściwej ochrony danych osobowych. Ponadto, uzasadnione i trafne są uwagi PUODO w odniesieniu do procesu legislacyjnego – zaangażowanie wyspecjalizowanych instytucji w proces opiniowania projektów ustaw, zwłaszcza zainicjowanych przez grupę posłów, pozwala na ogół podnieść jakość projektów oraz uniknąć błędnych rozstrzygnięć ustawodawczych.

[1] Dz. U. z 2022 r. poz. 1599 i 2185

[2]https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/202309/Do_MEiN_dzieci_sportowe_talenty_dane_osobowe_26.09.2023.pdf (dostęp online: 23.11.2023 r.).

[3]https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-10/Odpowiedz_PUODO_dzieci_sportowe_talenty_dane_osobowe_3.10.2023.pdf (dostęp online: 23.11.2023 r.).