Overbooking w lotnictwie cywilnym: co musisz wiedzieć?

dr hab. Krzysztof Koźmiński
27.07.2024

W praktyce stosowanej przez linie lotnicze coraz częściej pasażerowie spotykają się ze zjawiskiem overbookingu, który polega na tym, że dana linia lotnicza sprzedaje więcej biletów niż rzeczywiście jest wolnych miejsc na dany lot. Wówczas okazać się może, miejsce zakupione przez daną osobę jest już niedostępne a pasażer nie zostanie wpuszczony do samolotu. Pamiętać należy natomiast, że overbooking wiąże się wieloma prawami dla osób, których zostały nim dotknięte. Przysługują im szczególne uprawnienia gwarantowane przepisami krajowymi i unijnymi.

Czy overbooking jest legalny?

Mogłoby się wydawać, że overbooking to istotne naruszenie praw pasażera, w tym zwłaszcza zobowiązań umownych przez przedsiębiorcę względem konsumenta. Nic bardziej mylnego. Pomimo, że overbooking wiąże się z odpowiedzialnością odszkodowawczą po stronie przewoźnika zjawisko to jest w pełni legalne[1]. Jest to powszechnie stosowana praktyka w branży lotniczej, która w mniejszym lub większym stopniu pomaga liniom lotniczym zarządzać ryzykiem finansowym związanym z pustymi miejscami w samolocie, a tym samym minimalizować straty finansowe przewoźnika[2]. Co więcej, praktyka overbookingu zapobiegać ma marnotrawieniu zasobów (a miejsce w samolocie jest cennym dobrem lub zasobem), czyli sytuacji, w której statek powietrzny, z powodu np. spóźnienia pasażera albo wypadku losowego po jego stronie, „transportuje powietrze”, czyli wolną przestrzeń. Tym samym linie lotnicze coraz częściej korzystają z tego rozwiązania, aby uniknąć sytuacji, w której pasażer nie pojawia się na lot mimo dokonania rezerwacji biletu[3].

Jakie linie najczęściej, a jakie najrzadziej stosują overbooking?

W praktyce lotniczej głównie budżetowe linie lotnicze mają problem z tym zjawiskiem i to zwykle, gdy panuje tzw. wzmożony ruch turystyczny np. święta, wakacje, etc. Według danych Air Help[4] najczęściej overbooking stosują takie linie jak: Sata, easyJet, Virgin Atlantic, Swiss, TAP Portugal, Aer Lingus, Iberia, Alitalia, Icelandair, Norwegian Air Shuttle. Z kolei najrzadziej spotkać się można z tym zjawiskiem w: Qatar Airways, KLM, Air Baltic, Air France, Lufthansa, Air Canada, Emirates, Croatia Airlines, British Airways, Finnair.

Pamiętać należy jednak, że nie jest to reguła, a w praktyce z overbookingiem można się również spotkać u droższych przewoźników.

Prawa pasażerów w przypadku overbookingu

Pasażerowi, który doświadczył omawianego zjawiska przysługuje szereg praw jakich może ubiegać się od przewoźnika lotniczego, Rozporządzenie (WE) nr 261/2004[5] zawiera szereg regulacji, które przyznają pasażerom następujące prawa:

1. Odszkodowanie

Pasażerowi, który doświadczył overbookingu przysługuje w szczególności odszkodowanie:

  • dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów przysługuje odszkodowanie w wysokości 250 EUR
  • dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1.500 do 3.500 kilometrów przysługuje odszkodowanie w wysokości 450 EUR, oraz
  • w wysokości 600 EUR dla wszystkich innych lotów.

Pamiętać należy natomiast, że przewoźnik lotniczy może zmniejszyć wysokość odszkodowania przysługującego pasażerowi, jeśli zaoferuje mu zmianę planu podróży do miejsca docelowego na alternatywny lot, którego czas przylotu nie przekroczy planowego czasu przylotu pierwotnie zarezerwowanego lotu, kolejno:

  • o dwie godziny w przypadku wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów; lub
  • o trzy godziny w przypadku wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1.500 do 3.500 kilometrów; lub
  • o cztery godziny w przypadku wszystkich innych lotów niż określone powyżej.

W takiej sytuacji przewoźnik może pomniejszyć odszkodowanie z tytułu overbookingu o 50%.

2. Zwrot ceny biletu

Pasażerowi, który doświadczył overbookingu przysługuje ponadto prawo zwrotu ceny biletu w terminie siedmiu dni od dnia overbookowanego lotu, a w tym zmiany planu podróży, na porównywalnych warunkach w stosunku do lotu pierwotnego w najwcześniejszym możliwym terminie.

3. Prawo do posiłków i napojów

Oprócz zmiany lub zwrotu kosztów podróży pasażerowi przysługuje również prawo do posiłków i napoi w ilościach odpowiednich do czasu oczekiwania, jak i:

  • prawo do zakwaterowania w razie konieczności (np. w razie oczekiwana przez jedną lub więcej nocy) oraz związane z nim prawo do transportu z lotniska do miejsca noclegu;
  • prawo do dwóch rozmów telefonicznych, wysłania dwóch faksów lub dwóch maili.

Dalsze roszczenia przysługujące pasażerowi w związku z odmową przyjęcia na pokład

Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 przewiduje również prawo do dochodzenia „dalszych roszczeń”. Rozporządzenie to nie wyklucza bowiem praw pasażerów do dochodzenia dalszego odszkodowania, na warunkach przewidzianych w konwencji Montrealskiej z 1999 r. lub w prawie krajowym tytułem poniesionej szkody, w tym krzywdy, w związku z niewykonaniem umowy przewozu lotniczego.

Które overbookowane loty objęte są rozporządzeniem 261/2004?
Rozporządzenie nr 261/2004 obejmuje swoim zasięgiem większość lotów na terenie całej Europy, ale i również przestrzeń powietrzną nad Islandią, Norwegią, Szwajcarią, Gujaną Francuską, Majorką, Saint-Martin, Maderą. Wyspami Kanaryjskim etc[6]. Co więcej omawiane Rozporządzenie obejmuje również wiele lotów międzynarodowych, które dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza z nich dotyczy lotów, gdzie wylot następuje z lotniska na terenie Unii Europejskiej. W takiej sytuacji pasażerowi przysługuje prawo do odszkodowania. Jeśli natomiast lot rozpoczyna się z lotniska nieznajdującego się na terenie Unii  i skierowany jest do miejsca docelowego w Unii. Wówczas odszkodowanie uzależnione jest od tego czy dany przewoźnik wykonujący lot jest przewoźnikiem zarejestrowanym w Unii Europejskiej.

Plan podróżyPrzewoźnik lotniczy z Unii EuropejskiejPrzewoźnik lotniczy spoza  Unii Europejskiej
Przelot zaczyna się w Unii Europejskiej i kończy na terenie Unii Europejskiej++
Przelot zaczyna się w Unii Europejskiej i kończy poza Unią Europejską++
Przelot zaczyna się poza Unią Europejską i kończy na terenie Unii Europejskiej+
Przelot zaczyna się poza Unią Europejską i kończy poza Unią Europejską
Tabela nr 1. Loty objęte Rozporządzeniem 261/2004
Źródło: https://www.airhelp.com/pl/rozporzadzenie-261-2004/ (dostęp: 25.07.2024)

+ przysługuje    nie przysługuje

Prawnicy z Kancelarii Jabłoński Koźmiński posiadają doświadczenie w zakresie prowadzenia skomplikowanych spraw oraz doradztwa w obszarze prawa lotniczego, a także wiedzę – popartą publikacjami naukowymi oraz popularyzatorskimi – w zakresie prawnych aspektów overbookingu.  W przypadku pojawienia się jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości dotyczących tego zagadnienia serdecznie zapraszamy do kontaktu.

[1] M.in.  “Airlines should be allowed to continue long-established overbooking practices”, Overbooking, https://www.iata.org/contentassets/2e46aace261040b9a47fb7b9da18efc9/overbooking.pdf (dostęp: 25.07.2024)

[2] Yoshinori Suzuki, The net benefit of airline overbooking, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, Volume 42, Issue 1,2006, p. 1-19, ISSN 1366-5545.

[3] K. Boczek, Overbooking – aspekty prawne, PWPMEiP 2018, nr 1, s. 162-163.

[4] Overbooking, czyli nadsprzedaż, to często stosowana praktyka wśród linii lotniczych. Które linie stosują ją najczęściej? https://www.tanie-loty.com.pl/czytelnia/ciekawostki/linie-lotnicze-ktore-najczesciej-stosuja-overbooking/ (dostęp: 25.07.2024)

[5] Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 46, str. 1 z późn. zm.)

[6] https://www.airhelp.com/pl/rozporzadzenie-261-2004/ (dostęp: 25.07.2024)

Autorzy

dr hab. Krzysztof Koźmiński
Radca prawny, Partner zarządzający+48 602 359 329krzysztof.kozminski@jklaw.pl
Michał Walak
Paralegal+48 22 416 60 04michal.walak@jklaw.pl

Zobacz inne wpisy