Opublikowany na stronie RCL projekt^[1] rozporządzenia znacząco zmniejszy obciążenia związane z działalnością Organizacji Pożytku Publicznego poprzez uchylenie obowiązku badania sprawozdań finansowych. Które organizacje pożytku publicznego na tym skorzystają? Jakie ryzyka dla organizacji pożytku publicznego wiążą się z nową regulacją?

Dotychczasowe przepisy dot. badania sprawozdań finansowych OPP

Obecne przepisy dotyczące obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego (OPP) reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów z 13 listopada 2018 roku^[2]. Rozporządzenie to utrzymało (za poprzednim Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego^[3]) obowiązek badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego, w sytuacji, w której OPP realizuje zadania publiczne zlecone niezależnie od tego, czy konkretne zadania publiczne zostało powierzone danej OPP do bezpośredniego wykonywania czy też tylko do wspierania. Aby OPP podlegała obowiązkowemu badaniu sprawozdania, muszą także zostać spełnione dwa kryteria o charaktrze finansowym, tj. OPP otrzymała w danym roku obrotowym dotacje na realizację zadań publicznych w kwocie co najmniej 100 000 zł, a także osiągnęła przychód w wysokości co najmniej 3 000 000 zł. Obecnie przepisy w porównaniu z ich starszą wersją z 2004 roku, różnią się jedynie wysokością progu dotacji podniesioną z 50 000 zł do 100 000 zł.

To właśnie brak aktualizacji kryteriów finansowych jest bodźcem, który doprowadził do pojawienia się nowego projektu rozporządzenia. Zgodnie z danymi, do których odwołuje się uzasadnienie omawianego projektu^[4], wskaźnik skumulowanej inflacji w Polsce wyniósł prawie 45% w okresie od początku obowiązywania obecnej regulacji do 2024 r., zaś wskaźnik skumulowanej inflacji od momentu ustalenia progu przychodu na poziomie 3 000 000 zł tj., od 2004 roku, wyniósł ok. 98%. To musiało pociągnąć za sobą również wzrost przychodów zdecydowanej większości OPP, który według danych GUS wyniósł ok. 110% tylko do 2022 r. Stało się jasne, że obowiązkowemu badaniu podlega zbyt dużo Organizacji Pożytku Publicznego, a taka konstrukcja przepisów stanowi duży ciężar dla działalności OPP, gdyż badanie sprawozdań finansowych kosztuje średnio ok. 15 tys. zł. Dodatkowo organizacje pozarządowe podnosiły, że zniesienie tego obowiązku nie będzie wiązało się z utratą kontroli nad wydatkowaniem środków publicznych, gdyż wydatkowanie dotacji jest poddane kontroli instytucji publicznych, które dotacji tych udzielają.

Organizacje Pożytku Publicznego zwolnione z uciążliwego obowiązku

Początkowo Ministerstwo Finansów rozważało podwyższenie o 100% dotychczasowych progów finansowych. Ostatecznie jednak przeważyła koncepcja zakładająca zniesienie obowiązujących przepisów w zakresie obowiązkowego badania sprawozdań finansowych OPP realizujących zadania publiczne. Zgodnie z uzasadnieniem projektu, organizacje pożytku publicznego, które podlegały obowiązkowemu badaniu sprawozdań wyłącznie na podstawie obowiązującego obecnie rozporządzenia, mają być zwolnione od tego obowiązku od roku obrotowego kończącego się w 2025 roku. Należy jednak zaznaczyć, że §2 omawianego projektu, będący przepisem przejściowym, jest nieprecyzyjny, co może doprowadzić do zmian w tej jednostce redakcyjnej projektu rozporządzenia w toku procesu legislacyjnego. Z treści przepisu wynika, że do OPP, które w roku obrotowym poprzedzającym rok obrotowy, który rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2024 r. spełniły dotychczasowe warunki badania sprawozdania finansowego, stosuje się przepisy dotychczasowe. Z kolei uzasadnienie projektu rozporządzenia wskazuje na to, że badaniu będą podlegać tylko zaległe sprawozdania z lat ubiegłych.

… ale nie wszystkie

Nowy projekt nie jest jednak równoznaczny ze zniesieniem takiego obowiązku wobec wszystkich OPP. Obowiązkowemu badaniu sprawozdań finansowych nadal będą podlegały te organizacje pożytku publicznego, które spełniają co najmniej dwa wymagania określone w art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Przepis ten nakłada obowiązek badania sprawozdań finansowych przez podmioty, które zatrudniają, w przeliczeniu na pełne etaty co najmniej 50 osób i których suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w złotych kwoty co najmniej 3 125 000 euro lub której przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 6 250 000 euro. Oznacza to w praktyce bardzo dużą podwyżkę progów finansowych dla omawianego obowiązku, podwyżkę, która w znacznym stopniu ograniczy ilość OPP podlegających obowiązkowi badania sprawozdań finansowych.

Ewentualne ryzyka dla organizacji pożytku publicznego

Projekt rozporządzenia w obecnym kształcie, jest w niemal każdym aspekcie korzystny dla OPP realizujących zadania publiczne. Jednak w niektórych przypadkach brak badania sprawozdania finansowego może doprowadzić do sytuacji, w której szeroko rozumiane błędy w jego treści nie zostaną w odpowiednim momencie wykryte.  To rodzi ryzyko odpowiedzialności za złożenie nierzetelnego sprawozdania wynikającej z art. 77 pkt 2) ustawy o rachunkowości. Postępowania przygotowawcze w sprawach karnych wynikających z przepisów ustawy o rachunkowości są co do zasady prowadzone przez organ posiadający niezbędną wiedzę i doświadczenie do analizowania dokumentacji rachunkowej, czyli przez Naczelnika Urzędu Skarbowego^[5] pod nadzorem prokuratury. Warto mieć to na względzie przy sporządzaniu i składaniu sprawozdania finansowego.

^[1]https://legislacja.gov.pl/projekt/12403854/katalog/13167666#13167666

^[2]https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180002148

^[3]https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20042852852 

^[4] https://legislacja.gov.pl/docs//582/12403854/13167666/13167667/dokument746038.pdf

^[5] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20250001027