Mediacja jest jedną z alternatywnych metod rozwiązywania sporów, w ramach której strony w drodze rozmów wspomaganych przez mediatora starają się osiągnąć ugodę.

Powyższa definicja jest bardzo ogólna, ale dobrze oddaje istotę samej mediacji, czyli rozwiązanie problemu poprzez wspomagany dialog między stronami. Z racji udziału mediatora, mediacje określa się także jako „kwalifikowane negocjacje”, czyli negocjacje, w których nad procesem komunikacyjnym czuwa neutralna i bezstronna osoba trzecia (mediator).

Zasady mediacji

Podstawowymi zasadami mediacji są:

• Dobrowolność;
• Poufność;
• Bezstronność i neutralność mediatora.

Dobrowolność mediacji stanowi jej kamień węgielny. Co do zasady, dobrowolna zgoda stron jest źródłem każdej czynności przeprowadzanej w ramach mediacji (w szczególności strony muszą wyrazić zgodę na jej przeprowadzenie oraz na zawarcie ugody). Zgoda wyrażona w trakcie mediacji może być w każdym momencie wycofana przez stronę (bez ujemnych dla niej skutków prawnych). 

Poufność mediacji jest kluczowa w kontekście swobodnego prowadzenia rozmów stron. Gwarancją realizacji tej zasady jest np. brak możliwości przesłuchania mediatora jako świadka w postępowaniu sądowym co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony na to się zgodzą (tj. zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji). Niewywołujące żadnych skutków w postępowaniu sądowym jest także powoływanie się przez stronę na oświadczenia czy propozycje składane w trakcie mediacji.

Bezstronność mediatora wyraża się w tym, że mediator ma obowiązek traktować strony w równy sposób, nie kierując się przy tym własnymi ocenami i przekonaniami. Mediator jest również zobowiązany do niezwłocznego ujawnienia stronom wszelkich okoliczności (zarówno zaistniałych przed jak i w trakcie mediacji), które mogłyby mieć wpływ na jego bezstronność w sprawie.

Neutralność mediatora oznacza, że nie powinien mieć on interesu w samym rozwiązaniu sporu ani sposobie jego zakończenia. Jeżeli w trakcie mediacji pojawią się okoliczności, które mogłyby na taki interes wpłynąć, mediator obowiązany jest ujawnić taką informację stronom.

Zalety mediacji

Dobrze przeprowadzona mediacja stanowi najbardziej efektywne narzędzie rozwiązania sporu przez strony. Spośród najważniejszych zalet należy wymienić:

• Szybkość postępowania – średni czas postępowania mediacyjnego w Polsce jest ponad 10-krotnie krótszy niż średni czas postępowania sądowego[1];
• Równorzędna pozycja stron konfliktu  – strony w mediacji rzeczywiście mają taki sam wpływ na rozwiązanie sporu, dzięki czemu istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że obie będą „wygrane” (sytuacja win-win);
• Niskie koszty postępowania – z uwagi na szybkość i elastyczność postępowania, koszty mediacji są znacznie niższe aniżeli koszty postępowania sądowego czy arbitrażowego,
• Elastyczność postępowania – strony wraz z mediatorem same ustalają w jaki sposób przebiegać będzie mediacja, co pozwala na dostosowanie jej przebiegu do ich własnych potrzeb;
• Poufność postępowania – w odróżnieniu od postępowania sądowego mediacja ma charakter poufny, dzięki czemu osoby postronne nie mają możliwości dowiedzenia się o zaistniałym konflikcie. Strony mogą również swobodnie przedstawiać propozycje ugodowe, które co do zasady nie mogą być później użyte jako argument w postępowaniu sądowym.

[1] Dane opublikowane przez Centrum Mediacji Sądowych – Średni czas postępowań mediacyjnych oraz sądowych w Polsce (centrummediacjisadowych.pl).