Z dniem 28 czerwca 2025 roku Polska wdroży europejskie standardy dostępności, wraz z wejściem w życie tzw. „Polskiego Aktu o Dostępności”. Stanie się to za pośrednictwem ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze („Ustawa”)[1]. Przepisy tej ustawy dostosowują polskie prawo do wymogów Europejskiego Aktu o Dostępności (EAA – European Accessibility Act) oraz określają reguły ich stosowania.

Unia Europejska w dniu 17 kwietnia 2019 roku przyjęła Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 w sprawie wymogów dostępności produktów i usług („Dyrektywa”)[2], czyli Europejski Akt o Dostępności, mający na celu uzupełnienie istniejących przepisów unijnych w zakresie dostępności. EAA to obszerna regulacja wskazująca wymogi dostępności wybranych produktów i usług uznanych za kluczowe dla codziennego, swobodnego funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami i z ograniczeniami funkcjonalnymi. Głównym założeniem Dyrektywy jest eliminacja barier dyskryminacyjnych w dostępie do różnorodnych produktów i usług po to, aby stworzyć w pełni inkluzywną przestrzeń społeczną i gospodarczą, dostępną dla możliwie najszerszego grona osób. Zmiany w niej zawarte mają na celu wsparcie co najmniej 87 milionów osób z całej Unii Europejskiej, a także ich rodziny i bliskich[3].

Na jakie produkty i usługi zostanie nałożony obowiązek dostępności?

Europejski Akt o Dostępności nakłada obowiązek zapewnienia dostępności na produkty, które są istotne w życiu codziennym, czyli m.in. sprzęty komputerowe, oprogramowania, książki elektroniczne, terminale płatnicze oraz terminale samoobsługowe. Do usług objętych obowiązkiem wynikającym z Dyrektywy zalicza się m.in. usługi audiowizualne, usługi transportu drogowego, lotniczego, kolejowego i wodnego, a także usługi bankowości detalicznej.

Kogo dotyczą obowiązki określone w EAA?

Adresatami regulacji są:

• producenci,
• importerzy,
• dystrybutorzy,
• usługodawcy,
• upoważnieni przedstawiciele, czyli podmioty lub firmy upoważnione przez producenta do reprezentowania jego interesów i prowadzenia działań w jego imieniu na obszarze Unii Europejskiej.

Obowiązki i wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania norm dostępności

Instytucje państwowe, a także duzi, średni oraz mali przedsiębiorcy powinni wprowadzać na rynek towary, zgodne z normami dostępności, a także oferować i realizować usługi, które odpowiadają regulacjom zawartym w EAA. W praktyce oznacza to m.in. obowiązek przedstawiania produktu na instrukcjach, etykietach lub ostrzeżeniach w sposób zrozumiały, przystępny językowo dla przeciętnego odbiorcy, za pomocą czcionki o odpowiednim rozmiarze i kroju, z uwzględnieniem przewidywalnych warunków użytkowania oraz z zastosowaniem wystarczającego kontrastu i odstępów między literami, wierszami i akapitami.

Ustawa umożliwia jednak firmom stopniowe dostosowanie produktów i usług do nowych przepisów, wprowadzając tzw. okresy przejściowe. Zgodnie z przepisami, państwa członkowskie mają obowiązek ustanowić okres przejściowy trwający do 28 czerwca 2030 r., podczas którego usługodawcy mogą kontynuować świadczenie usług, wykorzystując produkty, z których legalnie korzystali wcześniej do świadczenia podobnych usług. Umowy zawarte przed 28 czerwca 2025 r. mogą obowiązywać bez zmian do ich naturalnego zakończenia, ale nie dłużej niż do pięciu lat od tej daty.

Należy podkreślić, że mikroprzedsiębiorstwa, z uwagi na ograniczone możliwości finansowe związane z zapewnieniem dostępności, są zwolnione z obowiązku wdrażania europejskich standardów dostępności.

Jakie konsekwencje mogą wystąpić w przypadku nieprzestrzegania nowych przepisów ustawy?

Podmioty zobowiązane do przestrzegania przepisów wynikających z ustawy, które nie będą się do nich stosować, narażą się na konsekwencje finansowe w postaci nakładanych kar. Dodatkowo, ich brak zgodności z regulacjami może prowadzić do negatywnych skutków wizerunkowych, co wpłynie na postrzeganie ich działalności przez klientów oraz partnerów biznesowych.

Ustawa umożliwia każdemu zgłaszanie naruszeń wymagań dostępności przez przedsiębiorców. Zawiadomienia o niedostępnych produktach lub usługach można będzie składać do Prezesa Zarządu PFRON, który oceni je osobiście lub przekaże do odpowiedniego organu nadzoru rynku. Klient będzie mógł składać skargi bezpośrednio do przedsiębiorcy, od którego nabył produkt, a także dochodzić swoich praw poprzez złożenie pozwu do sądu powszechnego. Aby zapewnić jak najszersze przestrzeganie wytycznych zawartych w Europejskim Akcie o Dostępności, odpowiednie organy będą przeprowadzać regularne kontrole.

Korzyści strategiczne i innowacyjne możliwości Europejskiego Aktu o Dostępności

Co istotne, Europejski Akt o Dostępności nie wprowadza szczegółowych wymogów technicznych dotyczących dostępności produktów i usług, co daje przestrzeń na elastyczne podejście i sprzyja innowacjom. Obowiązek dostosowania produktów do nowych wytycznych, choć wiąże się ze znacznymi kosztami finansowymi związanymi z zapewnieniem dostępności, przynosi również istotne korzyści strategiczne. Inwestycje w dostępność umożliwiają przedsiębiorstwom dotarcie do szerszego grona odbiorców, w tym osób z niepełnosprawnościami oraz klientów preferujących produkty spełniające standardy dostępności. W rezultacie dostosowanie produktów sprzyja budowaniu przewagi konkurencyjnej, umożliwiając pozyskiwanie nowych grup klientów, wzmacniając wizerunek firmy jako odpowiedzialnej społecznie oraz zwiększając jej potencjał na rynku krajowym i międzynarodowym.

[1] Ustawa z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (t.j. Dz. U. poz. 731).

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (t.j. Dz. U. UE. L. z 2019 r. Nr 151, str. 70).

[3] https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1202&intPageId=5581&langId=en, dostęp: 29 października 2024 r.