Wegeparówki i kiełbaski, bezmięsna szynka oraz dania kojarzone z mięsnym składnikiem, jak burger, gyros, czy tatar, ale niezawierające białka pochodzenia zwierzęcego – roślinne zamienniki mięsa to produkty, które już chyba na stałe zadomowiły się w sklepach. Czujny konsument dostrzeże, że niektóre dostępne w Polsce marki, poza dodawaniem przymiotników jak „roślinny” lub „wege”, unikają używania wprost w oznakowaniu określeń dotąd kojarzonych głównie z produktami mięsnymi. Spotkamy zatem na rynku oznaczenia takie jak „kurak”, czy „nielone”.

Dotąd bowiem nie było stanowiska TSUE w przedmiocie dopuszczalnej – a więc niewprowadzającej konsumenta w błąd – nomenklatury dla produktów roślinnych, które imitują produkty mięsne. Warto przy tym zaznaczyć, że w 2017 r. TSUE wydał wyrok, w którym uznał, że stosowanie nazw „mleko” i nazw jego przetworów nie może być co do zasady stosowane do produktów roślinnych, nawet jeśli nazwa wskazuje na roślinny składnik, z którego produkt powstał.  

Co TSUE sądzi o roślinnej szynce?

W październikowym wyroku TSUE rozstrzygnął, że nie istnieje żaden przepis prawa unijnego, który wymagałby stosowania określonych nazw prawnych dla produktów na bazie białka roślinnego lub który przewidywałby nazwy prawne mające zastosowanie do produktów wyłącznie ze względu na fakt, że są one określone jako pochodzenia zwierzęcego, bez innych wskazań.

Wyrok został wydany w związku z zakwestionowaniem dekretu francuskiego rządu, w którym zakazano używania nazw takich jak „kotlet” lub „kiełbasa”, bez dodatkowych wyjaśnień, a nawet z nimi przy użyciu określeń takich jak „roślinny” lub „sojowy”. Zdaniem skarżących, dekret ten naruszał unijne rozporządzenie nr 1169/2011w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.

Jakie są zasady nazewnictwa produktów?

Rozporządzenie nr 1169/2011 stanowi, że nazwą środka spożywczego jest jego „nazwa przewidziana w przepisach”. W przypadku braku takiej nazwy nazwą tego środka spożywczego jest jego „nazwa zwyczajowa”. Jeśli nazwa zwyczajowa nie istnieje lub nie jest stosowana, przedstawia się „nazwę opisową” tego środka spożywczego.

TSUE zauważył, że jeżeli państwo członkowskie nie przyjęto żadnej nazwy prawnej dla danej kategorii produktów, to nie może za pomocą ogólnego i abstrakcyjnego zakazu uniemożliwić producentom żywności roślinnej stosowania nazw zwyczajowych lub opisowych.

Bezmięsna kiełbasa tak, ale…

TSUE zostawił jednak pewną furtkę, która może spodobać się branży mięsnej. Uznał bowiem, iż państwa członkowskie mogą przyjąć inne nazwy dla tego typu produktów i dopiero jeśli nie zostały one zdefiniowane w przepisach, nie można uznać za zakazane posługiwania się przez producentów żywności z roślin nazwami zwyczajowymi.

Ponadto TSUE wskazał, że przepisy unijne ustanawiają wzruszalne domniemanie, że informacje o produkcie dostarczone zgodnie ze szczegółowymi zasadami przez nie ustanowionymi odpowiednio chronią konsumentów. Jednak jeśli organ krajowy uzna, że ​​oznakowanie wprowadza konsumenta w błąd, może on wszcząć postępowanie przeciwko zainteresowanemu podmiotowi i wykazać, że powyższe domniemanie zostało obalone.

Wstrzymane prace polskiego ustawodawcy nad rozporządzeniem zakazującym

Wypada przypomnieć, że w polski ustawodawca podjął już próbę uregulowania zakazu używania nazw takich jak “kiełbasa”, “szynka” czy “wędlina” w stosunku do produktów bezmięsnych, jednak prace nad tym rozporządzeniem zostały zawieszone. Jak podano w oficjalnym komunikacie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z powodu braku konsensusu zainteresowanych środowisk. Od marca Rządowe Centrum Legislacji nie opublikowało nowych informacji o tym projekcie.

Prawnicy Kancelarii Jabłoński Koźmiński i Wspólnicy posiadają wieloletnie doświadczenie w doradztwie z zakresu oznakowania produktów spożywczych, w tym reprezentacji producentów i dystrybutorów w postępowaniach administracyjnych i sądowych.