W dniu 16 stycznia 2025 r. przed TSUE zapadł wyrok w sprawie Flightright GmbH przeciwko Etihad Airways P.J.S.C., o sygn. C-642/23, w której to interpretował przepisy rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w sprawie praw pasażerów ruchu lotniczego[1]. Istotną dla wszelkich zainteresowanych podmiotów treść orzeczenia można streścić tak, że w przypadku, w którym rozporządzenia daje pasażerowi prawo do odszkodowania, jego uiszczenie w formie innej niż pieniężna wymaga wyraźniej, pisemnej zgody pasażera, a w szczególności zgoda ta nie może być dorozumiana na podstawie innych działań lub oświadczeń.

Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 jest niewątpliwie aktem prawnym bardzo istotnym we współczesnym obrocie, w którym mamy do czynienia z bardzo rozwiniętym rynkiem pasażerskiego transportu lotniczego. Jako że jego unormowania znajdują zastosowanie (art. 3 ust. 1) do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium Państwa Członkowskiego, jak również do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku w Państwie Członkowskim, co de facto oznacza, że zakres jego oddziaływania ma charakter globalny. Stąd też wszelkie kontrowersje dotyczące jego stosowania są niezwykle istotne nie tylko dla wewnętrznego rynku europejskiego.

Wątpliwość interpretacyjna i wykładnia TSUE

Trybunał odpowiadał na pytanie prejudycjalne zadane przez sąd niemiecki. Kluczowym interpretowanym tu przepisem był art. 7 ust. 3, w myśl którego odszkodowanie należne za sytuacje wskazane w rozporządzeniu jest wypłacane w gotówce, elektronicznym przelewem bankowym, przekazem bankowymi lub czekami bankowymi albo, za pisemną zgodą pasażera, w bonach podróżnych i/lub w formie innych usług. Niemiecki sąd zastanawiał się nad kwestią, czy założenie przez pasażera konta lojalnościowego na stronie internetowej przewoźnika lotniczego w celu zapisania na nim mil, które przewoźnik zobowiązała się mu przyznać, wystarczy, aby uznać, że miała miejsce taka wyraźna, ostateczna i jednoznaczna zgoda tego pasażera na zwrot kosztu biletu w tej formie.

Na tak postawioną wątpliwość TSUE odpowiedział w sposób negatywny wskazując, że założenie konta może jedynie wskazywać na wolę konsumenta, by wziąć udział w sposób ogólny w programie lojalnościowym przewoźnika lotniczego, a zweryfikowanie tego należy do sądu orzekającego w sprawie.

(Tym razem) nie ma rewolucji

Omawiany wyrok TSUE nie ani trochę zaskakujący, wpisuje się bowiem jednoznacznie w prokonsumencką interpretację przepisów prawa unijnego (choć, co wyraźnie zaznaczmy, w świetle przepisów Rozporządzenia pasażer nie musi być koniecznie konsumentem!). Daleko mu też do naprawdę rewolucyjnego orzeczenia w połączonych sprawach C-402/07 i C-432/07 z 2009 r.[2]. Przypomnijmy, że przepisy Rozporządzenia mówią o prawie o odszkodowania jedynie w przypadku odmowy przyjęcia na pokład oraz odwołania lotu, milczą natomiast o nim w przypadku opóźnienia. TSUE orzekł jednakże, całkowicie wbrew literalnej wykładni jasnych przepisów Rozporządzenia, że pasażerom lotów opóźnionych jak najbardziej przysługuje prawo do zryczałtowanego odszkodowania, o ile tylko opóźnienie wyniosło co najmniej trzy godziny.

Wzmiankowane orzeczenie z 2009 r. jest więc dosyć dobitnym przykładem sądowego prawotwórstwa. Omawiany wyrok z 16 stycznia br. wyjaśnia natomiast w sposób, którego można się było spodziewać, wątpliwość co do interpretacji użytego w Rozporządzeniu wyrażenia „pisemna zgoda”. Niewątpliwie TSUE dokonał tu wykładni zgodnej z interesami pasażerów i zmuszającej przewoźników lotniczych do dołożenia większej staranności przy ewentualnych negocjacjach dotyczących formy odszkodowania innej niż pieniężna.

[1] Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. L 46 z 17 lutego 2004 r.).

[2] Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 19 listopada 2009 r. Christopher Sturgeon, Gabriel Sturgeon i Alana Sturgeon przeciwko Condor Flugdienst GmbH (C-402/07) oraz Stefan Böck i Cornelia Lepuschitz przeciwko Air France SA (C-432/07).