Ustawa z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw^[1] (dalej „Nowelizacja KPC”) przyniosła wiele istotnych zmian w zakresie procedury cywilnej, której już weszły życie lub wejdą w życie w najbliższych miesiącach. Wśród znaczących nowości wprowadzonych Nowelizacją KPC warto zwrócić uwagę m.in. na modyfikację przepisów dotyczących bezpośrednich, wzajemnych doręczeń odpisów pism procesowych między profesjonalnymi pełnomocnikami i związanych z tymi doręczeniami obowiązków.

Zasadnicze zmiany we wskazanym zakresie wejdą w życie 1 marca 2026 r. (zgodnie z art.16 Nowelizacji KPC) i obejmują trzy kwestie:

1. rezygnację z wymogu zamieszczania w piśmie podlegającym obowiązkowi bezpośrednich doręczeń wzajemnych między pełnomocnikami oświadczenia o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu za pośrednictwem operatora, o którym mowa w art. 165 § 2 KPC (a zatem także rezygnację z sankcji zwrotu pisma w wypadku niezamieszczenia wskazanego oświadczenia);
2. doprecyzowanie zakresu wyjątków od zasady bezpośredniego wzajemnego doręczania sobie odpisów pism procesowych przez profesjonalnych pełnomocników;
3. wprowadzenie bezpośrednich wzajemnych doręczeń poprzez portal informacyjny między profesjonalnymi pełnomocnikami.

Rezygnacja z wymogu zamieszczania w piśmie oświadczenia o doręczeniu pisma drugiej stronie lub nadaniu odpisu za pośrednictwem odpowiedniego operatora

Po 1 marca 2026 r.:

• utrzymany będzie obowiązek doręczania sobie nawzajem bezpośrednio w toku sprawy odpisów pism procesowych przez adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych oraz Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej; 
• zniesione zostanie natomiast wymaganie zamieszczenia w piśmie oświadczenia o wypełnieniu ww. obowiązku jako sposób weryfikacji jego realizacji. 

Jak wynika z uzasadnienia projektu Nowelizacji KPC aktualną regulacje uznano za zbyt „rygorystyczną i formalistyczną” a sankcję zwrotu pisma w przypadku braku zamieszczenia stosownego oświadczenia za „nieproporcjonalną”^[2].

W nowym stanie prawnym gwarancją dokonywania doręczeń wzajemnych pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami będzie możliwość zażądania przez sąd dowodu doręczenia lub nadania odpisu pisma w sytuacji zaistnienia wątpliwości co do spełnienia omawianego obowiązku przez pełnomocnika. Żądanie dowodu będzie mogło przy tym nastąpić z urzędu lub na wniosek. Dopiero sankcją za nieprzedstawienie w wyznaczonym terminie stosownego dowodu będzie zaś zwrot pisma. 

Wyjaśniając ratio legis opisanej zmiany, w uzasadnieniu projektu Nowelizacji KPC wskazano, że „instytucja doręczeń bezpośrednich dokonywanych sobie wzajemnie przez kwalifikowanych pełnomocników na tyle silnie zakorzeniła się w praktyce, że można zakładać, iż obowiązek wynikający z art. 132 § 1 będzie realizowany bez potrzeby dodatkowego składania oświadczenia w treści pisma, że został on spełniony. Z drugiej strony, nawet fakt złożenia koniecznego obecnie oświadczenia nie może być utożsamiany z pewnością, że obowiązek doręczenia bezpośredniego został zrealizowany; w praktyce oświadczenia, o których mowa, są często zamieszczane w sposób mechaniczny, a ich niezgodność z rzeczywistością może być rezultatem zwykłej omyłki. Jednocześnie zaś brak złożenia stosownego oświadczenia nie oznacza sam przez się, że doręczenie bezpośrednie nie zostało zrealizowane”^[3].

Doprecyzowanie zakresu wyjątków od zasady bezpośrednich doręczeń wzajemnych 

Druga ze wspomnianych zmian dotyczy art. 132 § 1¹ KPC określającego katalog pism procesowych, które obowiązkowi bezpośrednich doręczeń wzajemnych nie podlegają. Przepis ten w brzmieniu obowiązującym od 1 marca 2026 r. będzie, oprócz obecnie wyszczególnionych w nim pism, wskazywał również wyraźnie na:

• interwencję, 
• zmianę powództwa oraz 
• zarzut potrącenia 

jako na pisma, których pełnomocnicy nie doręczają sobie wzajemnie bezpośrednio. 

Zmiana ta ma w dużej mierze charakter doprecyzowujący i porządkujący^[4], bowiem w doktrynie już na gruncie obecnie obowiązującej regulacji wyrażono pogląd o wyłączeniu ww. pism z zakresu zastosowania art. 132 § 1 KPC^[5], co w odniesieniu do rozszerzenia powództwa znalazło potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego (w składzie 7 sędziów) z dnia 11 grudnia 2018 r.^[6]. Rozszerzająca interpretacja przepisu § 1¹mogła jednak budzić pewne wątpliwości ze względu na jego charakter jako wyjątku^[7] i z tego względu jednoznaczne zajęcie stanowiska przez ustawodawcę wydaje się uzasadnione. Kontrowersje w dalszym ciągu mogą natomiast powstawać np. w sytuacji podniesienia zarzutu potrącenia (który nie będzie podlegał bezpośredniemu doręczeniu wzajemnemu) w odpowiedzi na pozew (która takiemu doręczeniu będzie podlegać).

Oprócz zmiany art. 132 § 1¹ KPC na określenie zakresu dokonywania bezpośrednich doręczeń wzajemnych wpłynie również dodanie § 5¹ do art. 767 KPC oraz zdania drugiego w § 2 art. 1027 KPC. Dodane przepisy (również wchodzące w życie 1 marca 2026 r.) przesądzą, że art. 132 § 1 KPC (statuujący zasadę bezpośrednich doręczeń wzajemnych) nie będzie miał zastosowania do:

• skargi na czynności komornika oraz 
• zarzutów przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości.

Bezpośrednie doręczenia wzajemne za pośrednictwem portalu informacyjnego

Ostatnią istotną kategorią zmian w zakresie bezpośrednich doręczeń wzajemnych są nowe regulacje dotyczące możliwości dokonywania takich doręczeń za pośrednictwem portalu informacyjnego.

Zgodnie z nowym § 1⁴ dodanym do art. 132 KPC wniesienie do sądu pisma procesowego za pośrednictwem portalu informacyjnego oraz uzyskanie przez wnoszącego dokumentu potwierdzającego przekazanie tego pisma drugiej stronie będzie równoznaczne z wykonaniem obowiązku bezpośredniego doręczenia wzajemnego.  W § 1⁵ tego artykułu przewidziano natomiast, że również odpisy pism wnoszonych do sądu inaczej niż za pośrednictwem portalu informacyjnego, będą mogły być bezpośrednio doręczane pełnomocnikowi drugiej strony poprzez portal informacyjny w sposób umożliwiający uzyskanie przez wnoszącego dokumentu potwierdzającego ich przekazanie drugiej stronie. Jak natomiast wskazano w § 1⁶ww. artykułu w razie wątpliwości co do przekazania pisma procesowego drugiej stronie za pośrednictwem portalu informacyjnego sąd będzie mógł, na wniosek albo z urzędu, zażądać dowodu przekazania tego pisma drugiej stronie. W przypadku nieprzedstawienia dowodu przekazania pisma procesowego drugiej stronie w wyznaczonym terminie pismo będzie podlegało zwrotowi. 

W nowym stanie prawnym będziemy mieć zatem do czynienia z czterema kategoriami pism procesowych:

1. pisma, które mogą (lub muszą) być wnoszone przez portal informacyjny, a ich wniesienie w ten sposób i uzyskanie odpowiedniego dokumentu potwierdzającego przekazanie pisma drugiej stronie jest równoznaczne z wykonaniem obowiązku bezpośredniego doręczenia wzajemnego (np. pisma procesowe w toku postępowań wywołanych wniesieniem apelacji, zażalenia lub skargi na orzeczenie referendarza sądowego);
2. pisma, które mogą (lub muszą) być wnoszone przez portal informacyjny, ale które nie podlegają bezpośrednim doręczeniom wzajemnym (np. apelacja);
3. pisma, które nie mogą być wnoszone przez portal informacyjny, ale których odpisy mogą być przez ten portal doręczane pełnomocnikowi drugiej strony (co realizuje obowiązek bezpośredniego doręczenia wzajemnego) (np. odpowiedź na pozew);
4. pisma, które nie mogą być wnoszone przez portal informacyjny, a jednocześnie nie podlegają bezpośrednim doręczeniom wzajemnym (np. wniosek o zabezpieczenie powództwa).

Wprowadzane zmiany mają zatem istotny zakres i doniosłe znaczenie dla praktyki. Zmierzają one do uelastycznienia i cyfryzacji procesu bezpośrednich doręczeń wzajemnych między profesjonalnymi pełnomocnikami, jak również do ujednoznacznienia regulacji w obliczu pojawiających się wątpliwości. Sposób stosowania wprowadzanych zmian zostanie ostatecznie zweryfikowany przez orzecznictwo, ale z pewnością warto już teraz przygotować się do nowych zasad w tym obszarze.

^[1] Ustawa z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r. poz. 1172).

^[2] Uzasadnienie projektu Nowelizacji KPC.

^[3] Uzasadnienie projektu Nowelizacji KPC.

^[4] Por. Uzasadnienie projektu Nowelizacji KPC.

^[5] Zob. przykładowo D. Markiewicz, Uwagi do artykułu 132 KPC w:  Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–458¹⁶. Tom I, red. T. Szanciło, 2023, SIP Legalis.

^[6] Uchwała SN(7) z dnia 11 grudnia 2018 r., III CZP 31/18, OSNC 2019, nr 4, poz. 35.

^[7] Por. I. Wolwiak, Uwagi do artykułu 132 KPC w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, A. Olaś, 2025, SIP Legalis.