Sądy polubowne z zasady są traktowane jako „młodszy brat” sądów państwowych. Ciekawe, że historycznie było dokładnie odwrotnie i to arbitraż jest starszy. Jest wiele powodów, dla których z czasem to sądownictwo państwowe uzyskało prymat, a powszechna wiedza na temat arbitrażu zaczęła zanikać.

Oddajemy w Wasze ręce ten mini-handbook. Będzie publikowany cyklicznie. Mamy nadzieję, że pomoże on podjąć decyzję o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie w arbitrażu.

Przed zawarciem umowy o arbitraż

Jeżeli (1) powstał spór i (2) nie zawarto wcześniej z drugą stroną zapisu na sąd polubowny, ale (3) rozważasz skorzystanie z sądu polubownego (arbitrażu), pomocny może okazać się „test użyteczności arbitrażu”.

Warto zwrócić uwagę na zalety arbitrażu. Część z nich nie jest szerzej komentowana. Zatem jeśli:

• szybkie rozstrzygnięcie sporu jest istotne;
• sprawa może mieć skomplikowany charakter i powinni rozstrzygnąć ją fachowcy obeznani z jej przedmiotem;
• ważna jest poufność postępowania, bez otwartego dostępu osób postronnych;
• stronie/stronom zależy na złagodzeniu formalizmu charakterystycznego dla postępowania przed sądem państwowym;
• strony chcą mieć swobodę wyboru prawa właściwego;
• należy utrzymać relacje biznesowe z partnerem.

– gdy co najmniej jeden z powyższych warunków jest spełniony, arbitraż jest lepszym rozwiązaniem niż spór przed sądem państwowym.

Na podstawie aktualnie obowiązującego zapisu na sąd polubowny

Gdy umowę o arbitraż zawarto wcześniej, wniesienie pozwu przed sąd polubowny jest (w polskim porządku prawnym) koniecznością. Gdyby wniesiono go do sądu państwowego z pominięciem sądu arbitrażowego, sąd państwowy może odrzucić pozew (art. 1165 § 1 k.p.c.), co jest oczywistą stratą czasu i środków.

Jakie koszty?

Według powszechnie panującej opinii, arbitraż jest drogi. To znaczące uproszczenie. Planując arbitraż, można wziąć pod uwagę takie elementy jak:

• wybór rodzaju arbitrażu (stały sąd polubowny/ad hoc/arbitraż administrowany);
• możliwości umówienia się na stałą (niższą) opłatę w arbitrażu ad hoc od opłaty sądowej (wpisu) w postępowaniu przed sądem państwowym;
• tryb rozpoznania sporu (normalny vs. przyspieszony/uproszczony);
• liczba arbitrów rozpoznających spór.

Już na etapie poprzedzającym spór można ograniczyć koszty postępowania przed sądem polubownym. Dodatkowo, stałe sądy polubowne mają zazwyczaj kalkulatory pozwalające obliczyć wysokość opłat, które poniesie powód.

Ważne:

Błędne przekonanie o wyższych kosztach arbitrażu wynika z nieuwzględnienia następujących czynników:

• kosztów wynagrodzenia pełnomocników przy okazji znacznie dłuższego sporu przed sądem państwowym;
• możliwości umówienia się na stałą (niższą) opłatę w arbitrażu ad hoc opłaty sądowej (wpisu) w postępowaniu przed sądem państwowym;
• zupełnie niemierzalnych kosztów powstałych w związku ze znacznie dłuższym sporem w sądzie państwowym (np. im dłużej on trwa – tym wyższe odsetki narastają w sporach o świadczenia pieniężne);
• możliwości zasądzenia przez arbitrów zwrotu kosztów postępowania na rzecz strony wygrywającej spór.

Tytułem przykładu porównajmy koszty, które należy uiścić w celu zainicjowania sporu:

Jak widać zatem, przy odpowiednim zarządzaniu kosztami postępowania, a także powyżej pewnej wartości przedmiotu sporu arbitraż może być tańszy niż spór przed sądem państwowym.

[1] Podane kwoty dot. stałych sądów polubownych są wartościami brutto, sprawa rozpoznawana przez jednego arbitra. Kwoty w tabeli nie uwzględniają kosztów ustanowienia pełnomocników procesowych.