Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, obejmujący zmiany w opodatkowaniu fundacji rodzinnych. Projekt zakłada ograniczenie zakresu zwolnienia od podatku przychodów osiąganych przez fundacje rodzinne. Celem zmian jest przeciwdziałanie optymalizacjom podatkowym z wykorzystaniem tej instytucji, jednak nowe zasady mogą uderzyć również w już istniejące fundacje.

Koniec z niektórymi zwolnieniami podatkowymi

Najważniejsza w praktyce zmiana ma polegać na wprowadzeniu tzw. lock-up, czyli 36-miesięcznego okresu, przez który fundacja rodzinna powinna pozostawać właścicielem mienia wniesionego do niej nieodpłatnie lub nabytego od podmiotu powiązanego. W przypadku, w którym okres ten nie zostanie utrzymany, tj. fundacja przed jego upływem dokona zbycia mienia, przychód z tego tytułu zostanie opodatkowany podatkiem dochodowym. W praktyce omawiany termin będzie wynosił więcej niż trzy lata, ponieważ ma on być liczony od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło wniesienie lub nabycie mienia. Okres ten jest dłuższy niż np. obowiązujący w reżimie polskiej spółki holdingowej.

Co istotne, w przepisie przejściowym doprecyzowano, że opisaną zasadę stosuje się także do mienia wniesionego lub nabytego przez fundację rodzinną od podmiotu powiązanego po dniu 31 sierpnia 2025 r. Oznacza to, że lock-up będzie obejmował również mienie fundacji nabyte przez nią przed wejściem w życie nowelizacji, co ma nastąpić od 1 stycznia 2026 r. Rozwiązanie to budzi pewne wątpliwości z perspektywy ochrony praw nabytych.

Zwolnieniu nie będą podlegać również przychody fundacji rodzinnej z najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, której przedmiotem jest budynek mieszkalny, budynek o funkcji mieszanej w części dotyczącej funkcji mieszkalnej, lokal mieszkalny lub ich część, chyba że są wynajmowane bezpośrednio przez fundację rodzinną wyłącznie na cele mieszkaniowe. W ten sposób ma dojść do ograniczenia korzyści podatkowych w przypadku przychodów z najmu krótkoterminowego. To na fundacji rodzinnej będzie spoczywał obowiązek wykazania, że budynek, lokal lub ich część są wynajmowane bezpośrednio wyłącznie na cele mieszkaniowe.

Opodatkowane będą również przychody fundacji rodzinnej z udziału w podmiotach transparentnych podatkowo, jak niektóre spółki osobowe lub zagraniczne fundusze inwestycyjne. Otwarte pozostaje pytanie, czy ograniczenia obejmą również przychody z inwestycji w otwarte fundusze inwestycyjne. Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że nie jest to intencją MF, jednak sposób sformułowania przepisu pozwala na przyjęcie takiej interpretacji, co mogłoby uderzyć w polski rynek kapitałowy.

Rozszerzenie katalogu ukrytych zysków

Projekt nowelizacji przewiduje również rozszerzenie katalogu ukrytych zysków, podlegających opodatkowaniu stawką 15% po stronie fundacji rodzinnej. Zostaną za nie uznane pożyczki udzielone fundatorowi lub osobie fizycznej będącej podmiotem powiązanym z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną, w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji za ten rok, a także pożyczki udzielone na okres co najmniej 10 lat. Obecnie tego rodzaju przypadki są kwalifikowane jako ukryty zysk jedynie w zakresie, w jakim pożyczka została udzielona beneficjentowi fundacji.

Ukryty zysk ma stanowić także wartość umorzonych, przedawnionych lub odpisanych jako nieściągalne należności z tytułu pożyczki udzielonej przez fundację rodzinną beneficjentowi, fundatorowi lub osobie fizycznej będącej podmiotem powiązanym z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną.

Zaproponowane zmiany mają charakter uszczelniający. Dotychczas obowiązujące regulacje mające na celu przeciwdziałanie udzielaniu przez fundacje rodzinne pożyczek na warunkach nierynkowych zawierały luki, pozwalające na optymalizację podatkową. Projekt ustawy nie zawiera jednak w tym zakresie przepisów przejściowych, co może rodzić wątpliwości przy stosowaniu omawianych zmian.

Nowe obowiązki podatkowe

Projekt nowelizacji przewiduje opodatkowanie dochodów zagranicznej jednostki kontrolowanej fundacji rodzinnej. Zmiana ta może w istotny sposób wpłynąć na efektywność inwestycji dokonywanych przez fundacje w zagranicznych podmiotach.

Fundacje rodzinne mają również zostać objęte podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków (tzw. exit tax). Będzie to prowadziło do opodatkowania przeniesienia aktywów lub rezydencji podatkowej fundacji do innej jurysdykcji.

Przedstawione propozycje legislacyjne mają prowadzić do realizacji zasadniczej roli fundacji rodzinnej, którą jest zapewnienie międzypokoleniowej sukcesji, przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości optymalizacyjnych. Jednak treść przepisów budzi wiele wątpliwości, które mogą znacznie zmniejszyć zainteresowanie fundacją rodzinną wśród polskich przedsiębiorców.

Obecnie trwają konsultacje, których przedmiotem jest przedstawiony projekt ustawy.